Hoe taal de wereld vormt (zelfs als je je teen stoot)

Waarom woorden niet alleen beschrijven, maar de werkelijkheid mee vormgeven

Stel je voor:

Je loopt blootsvoets door je huis. Je denkt aan van alles: vakantie, een kat met zonnebril, de geur van pannenkoeken en dan ineens:

BÁÁÁÁÁÁM. Tafel. Teen. Pijn.

Je springt op één been, mompelt woorden die je moeder liever niet hoort, en denkt:

“Zie je wel. Die tafel is écht. Die verzin je niet weg. Dus al dat geleuter over ‘taal maakt de werkelijkheid’ is onzin.”

Maar wacht. Laat me je iets smerigs laten zien.

Want het wordt pas interessant als je beseft dat de tafel, je teen én de scheldwoorden — allemaal meespelen in één groot verhaal dat we “werkelijkheid” noemen.

Het zijnde: dat wat gewoon ís

Die tafel is er gewoon. Zelfs zonder jou. Zelfs zonder taal. Hij stond daar al voor jij eraan dacht.Hij is gemaakt van hout, met schroeven, poten en zwaartekracht.

Als jij hem niet zag, liep je er alsnog tegenaan.Dat noemen filosofen: het zijnde. De brute buitenwereld. De kale feiten.

Maar…

Wij kennen het zijnde alleen via betekenis

Je noemt het “tafel”. Je zegt: “Dat is om aan te eten.” Je leert: “Zet je ellebogen er niet op.”En daarmee wordt het méér dan hout met poten. Het wordt: een tafel.

Dus ja, die tafel bestaat. Maar jouw verhouding ermee? Die ontstaat in taal.

Dat geldt voor alles: stoelen, gevoelens, fouten, functies.We geven dingen betekenis. We maken er woordenwezens van.

Taal is als vieze handen

Denk aan woorden als vingers. Ze zitten overal aan.

We raken met taal alles aan: mensen, beroepen, liefde, verlies.En elke keer dat we iets benoemen, drukken we een vingerafdruk achter. Alsof je vingers op een raam achterblijven.

• Noem iemand een “harde werker” of een “lastige klant”.

• Noem een boom “onroerend goed” in plaats van “levend wezen”.

• Noem oorlog “missie”. Noem ontslag “herstructurering”.

Woorden veranderen wat we voelen, mogen en verwachten.

Zonder taal had die tafel net zo goed een altaar kunnen zijn. Of een slagveld.

Het is niet dat de tafel niet bestaat. Maar wat hij voor ons betekent, is taalkledder. Vuile betekenis.

Maar een schop tegen de tafel is toch geen taal?

Nee. Die schop is vlees, bot en kracht. Maar wat jij denkt tijdens die schop: “stomme tafel”, “waarom ik?”, “kutdag” – en wat je daarna doet – vloeken, lachen, schrijven, de tafel verkopen – dat gebeurt in taal.

Zelfs de pijn wordt verhaal.

Als je struikelt over diezelfde tafel op je bruiloft, zeg je later: “Weet je nog, toen ik over onze tafel struikelde op de mooiste dag van m’n leven?”

Tafelpijn wordt herinnering. Herinnering wordt verhaal. Verhaal wordt jij.

Dus… bestaat de wereld dan wel?

Zeker weten.

Maar wat we “de wereld” noemen, is niet zomaar een hoop spullen. Het is een web van woorden waarin we alles vangen: gevoel, moraal, verschil tussen goed en kwaad, wie we zijn.

Taal is de modder waarin we staan, de verf waarmee we de lucht schilderen en het touw dat we vasthouden om overeind te blijven.

Waarom dit belangrijk is

• Omdat je anders denkt dat alles vastligt (“zo is het nou eenmaal”)

• Omdat wie de taal bepaalt, ook de spelregels bepaalt

• Omdat je dan ziet: zelfs een schop tegen een tafel is niet gewoon wat het is

De tafel is echt. De pijn ook. Maar wat je zegt, bepaalt wat het was.

En misschien begint het pas echt…

…als taal hapert.

Als je geen woorden hebt.

Als iemand “stoel” zegt en jij ineens denkt: “maar dit voelt als een val.”

In Denkadviseren zoeken we precies die momenten op:waar betekenis schuurt, stokt, een barstje krijgt –en iets anders zichtbaar wordt.

Tot slot: een vraag

Wat gebeurt er als je vanaf morgen elk woord behandelt alsof het een hand is die ergens aan zit?

Denk daaraan de volgende keer dat je zegt:

• “Dat is gewoon een baan”

• “Zo zijn kinderen nu eenmaal”

• “Tafel is tafel”

Want voor je het weet zit je tot je knieën in woorden die de wereld voor jou hebben ingericht en je weet niet meer of jij aan het praten was, of dat de taal jou aan het praten had.

Denktip van vandaag

Wrijf één woord uit je dagelijks leven schoon.Noem je ‘vergadering’ voortaan een tijdsdief.

Of ‘evaluatie’ een verhuld vonnis.

Kijk wat er gebeurt.

Je zult versteld staan wat woorden durven doen als je even niet oplet.

Meer taalgedachten?

In Denkadviseren luisteren we niet naar wat taal bedoelt, maar naar wat ze teweegbrengt.

Een woord is geen visitekaartje van je binnenwereld.

Het is een gebeurtenis, een ingreep, een spoor.

Dus: stuur iets.

Een zin die je ooit vastzette.

Een uitspraak die je sindsdien anders hoort.

Een woord dat niet van jou lijkt, maar toch uit je mond kwam.

Misschien gebeurt er dan iets.

Of niet.

Ook dat zegt iets.

Zélf leren denkadviseren?

De Leergang Denkadviseren start weer in september.

Voor wie niet op zoek is naar een methode,

maar naar een manier van zijn in taal, in contact, in betekenis.

👉 Meer informatie: www.DENKADVISEREN.NL/leergang-denkadviseren/