Taal als interventie | Hoe woorden werken in organisaties
- jorritstevens
- 24 mei
- 3 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 28 mei
Problemen zijn geen objectieve feiten. Ze ontstaan wanneer taal zich sluit. “Er is weerstand.” “Het loopt vast.” Zulke zinnen zijn geen neutrale observaties, maar actieve betekenisgebaren. Ze maken van een situatie een probleem, van gedrag een afwijking, van twijfel een tekort.
Elke organisatie 'leeft' in taal. En dus: elk probleem is al een interventie.
Taal is geen gereedschap, maar gebeurtenis
In veel adviespraktijken wordt taal gezien als een middel: een manier om iets over te brengen, te analyseren of te veranderen. Maar taal doet niet alleen iets, taal is iets. Een gebeurtenis. Een ruimte. Een drempel.
“De communicatie verloopt stroef,” zegt iemand. Maar misschien is er geen communicatieprobleem. Misschien is er gewoon sprake van een taal die niet samenvalt.
Zoals een sleutelpasje dat net niet de juiste deur opent, kan ook een woord toegang weigeren. Je hoort het klikken, maar er gebeurt niets.
In Denkadviseren stellen we daarom niet meteen een diagnose. We blijven bij de klank van de woorden. Hun gewicht. Hun geschiedenis.
De kracht van de framing
Noem het een 'traject' en je suggereert een eindbestemming. Noem het een 'proces' en je roept beelden op van fasering en controle. Maar noem het een gesprek en de ruimte verandert.
"Waarom eigenlijk dat woord?" is vaak een start van een verwondering, die je als denkadviseur tot nieuwe andere gedachten brengt . Taal draagt narratieven, maar ook normen. Een medewerker die zegt “ik moet veranderen” zegt misschien eigenlijk: ik faal zoals ik nu ben. Zoals ik nu ben is niet goed genoeg.
Een goed gesprek begint bij de denkadviseur niet met wat er moet gebeuren, niet met 'doenerigheid', maar misschien wel met aandacht voor hoe het genoemd wordt.

Vertragen in taal = versnellen in denken?
In een cultuur die verslaafd is aan tempo, wordt taal vaak gereduceerd tot bullets, slogans en KPI’s. Maar denken begint waar taal stokt.
Denkadviseren vraagt om vertraging:
Niet om te vertragen om het vertragen
Maar om de kans te grijpen op andere taal
En dus: op ander denken
We spreken niet over organisaties, we luisteren naar de taal waarin ze zichzelf vangen.
In iets zoals de 'grammaticale verschuiving' of 'discursieve herwaardering', zoals ik het noem, als ook in stiltes: daar begint het denken weer te stromen waar het weten domineerde.
Denkadviseren in actie: van moeten naar mogelijk
Een organisatie vraagt om begeleiding bij een “verandertraject”. Men noemt het “noodzakelijk”. “Urgent.” “Weerstand is groot.”
In plaats van te analyseren of te faciliteren, stellen we mogelijk één vraag: “Wat bedoelen jullie precies met ‘moeten veranderen’?”
Na een tijdje komt er een andere taal naar boven. Niet van urgentie, maar van verdriet. Van niet gezien worden. Een deelnemer zegt:"Ons wordt steeds opnieuw verteld wat er moet veranderen, maar niemand vraagt wat we willen behouden. Doen we alles dus al die tijd fout? Het werkte anders wèl, al die tijd?!"
Dat gesprek veranderde alles. Niet omdat wij een interventie deden, maar omdat we stopten met het doen ervan.
Afsluiting
Wie denkt dat advies begint bij analyse, mist de taal waaruit die analyse voortkomt.
In Denkadviseren hebben we in ieder geval aandacht voor de vraag:
In welke woorden wordt hier gedacht?
Geïnteresseerd?
🎯 Wil je werken met taal als, in en bij betekenisvolle verandering?
👉 Vraag op de pagina vrijblijvend het intakegesprek aan voor de Leergang (start september).
📩 Naar de Leergang in Denkadviseren-pagina op deze website
Beste Renz,
Dank voor je scherpe observatie. Je vraagt terecht: “Is die vraag , namelijk: ‘Wat bedoelen jullie precies met ‘moeten veranderen’?’ - niet óók een interventie?”
Het eerlijke antwoord is: ja, zeker. (En misschien ook: nee, niet helemaal of zelfs helemaal niet 😉)
Ja, zeker want natuurlijk doet ook deze vraag iets. Maar het is wel een ander soort interventie.
In Denkadviseren zien we interventies als taalgebeurtenissen: elke uiting in taal doet iets, of je dat nu bedoelt of niet. Dat verschilt van de klassieke interventie, die meestal bewust en doelgericht is: een planmatige of doelgerichte poging van een management- en organisatieadviseur om een situatie (meestal buiten het gesprek zelf: 'daar en dan') te veranderen, te verbeteren of o…
Beste Jorrit,
Mooie blog. En toch een kleine opmerking. Aan het eind sluit u af met de volgende zinnen.:
Dat gesprek veranderde alles. Niet omdat wij een interventie deden, maar omdat we stopten met het doen ervan. ", Even daarboven staat evenwel de volgende zin : "In plaats van te analyseren of te faciliteren, stellen we mogelijk één vraag: “Wat bedoelen jullie precies met ‘moeten veranderen’?”.
Is die vraag geen interventie?
Vriendelijke groet,
Renz de Wit