Door: Jorrit Stevens | DENKADVISEREN.NL
Stilte tijdens de Corona-pandemie
In het bizarre tijdperk van Corona, waar de wereld meer leek op een scène uit een sciencefictionfilm dan de realiteit, hebben we een soort stilte ervaren die zelfs bibliotheken luidruchtig doet lijken. De straten waren zo leeg dat je een speld kon horen vallen - voor zover iemand dapper genoeg was om buiten spelden te laten vallen tijdens de 'intelligente lockdown'. Het was alsof de wereld op de pauzeknop had gedrukt en ons allemaal had ingeschreven voor een masterclass 'Kunst van het Niet-doen' (blog). Laten we nu, jaren na de Corona-pandemie, weer eens stilstaan bij stilte - ja, dat ding dat je meestal negeert. Zoals we zullen ontdekken, is niet alle stilte gelijk. Sommige zijn goud waard en andere... nou ja, laten we zeggen dat ze meer weg hebben van roestig ijzer.
'De meest invloedrijke man waar je nooit van gehoord hebt'
Paul Goodman, de man die zo invloedrijk was dat mensen vergaten wie hij was. Hij was een soort moderne 'Homo Universalis': romanschrijver, dichter, toneelschrijver, filosoof, rebel en parttime psychiater. Hij staat bekend als 'de meest invloedrijke man waar je nooit van gehoord hebt', wat waarschijnlijk de beste party-introductie ever is. Goodman gooide zijn intellectuele gewicht in de ring tegen de gevestigde orde van het Amerikaanse onderwijssysteem in de swingende jaren zestig. Hij had een hekel aan alles wat naar academische stijfheid rook en pleitte voor meer creativiteit en spontaniteit, zoals we allemaal doen na drie glazen wijn.
In zijn boek, "Speaking and Language – Defence of Poetry", dat tegenwoordig moeilijker te vinden is dan wc-papier tijdens de eerste lockdown (althans dat van dat wc-papier dachten we destijds, weet u nog), neemt Goodman een standpunt in tegen de droge, gestructureerde benadering van taal in de academische wereld. Maar laten we dat parkeren voor een eventueel ander blog.
Wat nu interessant is, is Goodman's verkenning van stilte in dit boek, iets wat we ook tijdens de pandemie wellicht hadden kunnen gebruiken. Hij onderscheidt negen soorten stilte, variërend van de 'domme stilte van slaap of apathie' tot de 'vruchtbare stilte van bewustzijn' en de 'muzikale stilte die activiteit begeleidt'. Het is alsof hij een menu van stiltes heeft samengesteld voor elke gelegenheid.
"Not speaking and speaking are both human ways of being in the world, and there are kinds and grades of each. There is the dumb silence of slumber or apathy; the sober silence that goes with a solemn animal face; the fertile silence of awareness, pasturing the soul, whence emerge new thoughts; the alive silence of alert perception, ready to say, “This… this…”; the musical silence that accompanies absorbed activity; the silence of listening to another speak, catching the drift and helping him be clear; the noisy silence of resentment and self-recrimination, loud and subvocal speech but sullen to say it; baffled silence; the silence of peaceful accord with other persons or communion with the cosmos.”
In onderstaande fraaie opname van het Amerikaanse radioprogramma ‘Stylus’ van radiostation WBUR uit Boston, leest de Britse literatuurcriticus en poëzie-kenner Christopher Ricks bovenstaande tekst, ofwel deze ‘anatomie van stilte’ van Goodman voor in een mooi diep klinkende stem:
De 9 soorten stilte van Goodman
Als we de tekst nog eens uiteen rafelen dan worden de vormen van stiltes nog duidelijker herkenbaar (vertaald in het Nederlands, JS):
Goodman begint met:
“Niet spreken en spreken zijn beide menselijke manieren om in de wereld te zijn, en er zijn soorten en graden van elk.”
Hij vervolgt dan:
"Er is de stomme stilte van sluimer of apathie;
de nuchtere stilte die hoort bij een plechtig dierlijk gezicht;
de vruchtbare stilte van gewaarzijn, de begrazing van de ziel, waaruit nieuwe gedachten opkomen;
de levende stilte van alerte waarneming, klaar om te zeggen: “Dit … dit …”;
de muzikale stilte die geabsorbeerde activiteit begeleidt;
de stilte van het luisteren naar een ander die spreekt, de strekking ervan begrijpen en hem helpen duidelijk te zijn;
de lawaaierige stilte van wrok en zelfverwijt, luide en subvocale spraak maar te nors om het te zeggen;
verbijsterde stilte;
de stilte van vreedzame overeenstemming met andere personen of gemeenschap met de kosmos. "
De symfonie van stiltes die het leven te bieden heeft: aanvulling gewenst!
We kunnen ons afvragen: Heeft Goodman hiermee alle stiltes gevangen? Zijn er nog méér stiltes die we ons kunnen herinneren van de destijds ongekende tijden van binnenblijven en zelfreflectie tijdens de pandemie of daarna? Misschien ben je nu wel stil? Welke stilte spreekt jou het meest aan?
Laat het ons weten, zodat we samen kunnen genieten van de symfonie van stiltes die het leven te bieden heeft. En voor de echte avonturiers onder ons, check de trailer van de documentaire "Paul Goodman Changed My Life" (hieronder) om je nog dieper in de stilte te storten. Veel plezier met het verkennen van de stiltes!
____
Coverfoto: Unplugged Kingsize Megafonen in het Pähni Natuur Centrum, gemaakt door studenten van de Estse Academie voor de Kunsten