De dichter is druk bezig... met precies hetzelfde als de bloemen

Wat een dichter doet, doet ook de denkadviseur: zorgvuldig, onopvallend, maar vol betekenis.

Op 1 september 1939 begon de Tweede Wereldoorlog. Acht maanden later, in april 1940, schreef Hermann Hesse een brief aan zijn zoon Martin. Terwijl Europa in brand stond, zat Hesse te puzzelen op een gedicht.

Vier strofen werden er drie. Eén regel bleef hem dwarszitten. Uren werkten aan een paar woorden die de meeste lezers waarschijnlijk niet eens zouden opmerken.

En toch verdedigt Hesse in die brief – tussen de regels – de rol van kunst. Van aandacht. Van betekenis zoeken, temidden van dreiging en ruis.

“Dat de dichter zijn woorden zo zorgvuldig uitkiest en op de juiste plek zet, midden in een wereld die morgen misschien vernietigd is, is precies hetzelfde als wat de bloemen doen.”

Een primula maakt zich geen illusies over haar impact op het wereldtoneel. Maar ze bloeit. Zorgvuldig. Prachtig. Onverzettelijk.

Van dichter naar denkadviseur

Wat Hesse beschrijft, herkent elke denkadviseur. In plaats van het grote gebaar, kiest hij voor het stille woord. Niet het luidruchtige model, maar de zorgvuldige taalhandeling.

Niet door ‘het probleem op te lossen’, maar door – net als Hesse – regels te verleggen. In zinnen. In betekenissen. In denken.

In plaats van strategie, toont hij stijl. In plaats van oplossing, een kleine omkering.

Zoals de dichter niet kiest voor urgentie, maar voor aandacht, kiest de denkadviseur niet voor actie, maar voor precisie. Alsof het hart van het advieswerk geen gereedschapskist is, maar een fluitspel.

Innerlijke beschaving

Wat maakt iemand beschaafd? Is dat kennis van cultuur? De juiste waarden? Of is het, zoals Hesse misschien zegt, het vermogen om in tijden van chaos niet harder te gaan roepen, maar zachter te gaan spreken?

Niet minder precies, maar preciezer.

Niet groter, maar subtieler.

Niet ambitieuzer, maar fluitend.

En als dat zo is, wat vraagt dat dan van ons – als leiders, als begeleiders, als denkers?

Misschien niets anders dan dit:

om in een wereld vol urgentie, met aandacht een paar regels te herschrijven.

---

​Flötenspiel Ein Haus bei Nacht durch Strauch und Baum Ein Fenster leise schimmern ließ, Und dort im unsichtbaren Raum Ein Flötenspieler stand und blies. Es war ein Lied so altbekannt, Es floss so gütig in die Nacht, Als wäre Heimat jedes Land, Als wäre jeder Weg vollbracht. Es war der Welt geheimer Sinn In seinem Atem offenbart, Und willig gab das Herz sich hin Und alle Zeit ward Gegenwart. März/April 1940

​Fluitspel Een huis bij nacht, een raam verspreidt door struik en boom een zwakke gloed, en ginds, vanuit het duister, glijdt wat fluitmuziek ons tegemoet. Vanouds bekend, vloeide het lied zo goedig over in de nacht, als ware heimat elk gebied, als ware elke weg volbracht. De stille zin van het bestaan werd door die klank tentoongespreid, en willig bood het hart zich aan en hier en nu werd alle tijd.

'Een huis bij nacht, een raam verspreidt // door struik en boom een zwakke gloed...' | Foto: Tim Mossholder